کد مطلب:37605 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:247
1. از برخوردها، گفتارها و تماسهای دایم حضرت امام (ع) با امت و خبرگان جامعه درباره ی بروز و ظهور حوادث متعدد سیاسی، نظامی و غیر آن چنین برمی آید كه آن حضرت به رعایت دقیق و سطح بالای مردم سالاری در بینش و منش، فوق العاده اهمیت [صفحه 33] داده است و در تذكرات خود امتی هوشمند، فعال، اندیشمند و باكیاست را مد نظر دارد و در تربیت چنین خبرگانی می كوشیده است و برعكس، از وجود گروه های جاهل و غافل به طور اساسی در رنج و عذاب بوده و فرصت فراوانی را صرف تعلیم آنان می كرده است. نگارنده ی این سطور در بررسی های خود به این نتیجه رسیده است كه گاه این فرصتها به گروهی كه از حوادث سیاسی و تاریخچه ی آن اطلاع و آگاهی دقیق نداشته اند، اختصاص می یافته است و گاه به افراد. یعنی برای امام (ع) حتی آگاه نمودن یك فرد، در حوزه آموزش فقاهت، قرآن و مسائل سیاسی و اقتصادی نیز فوق العاده حایز اهمیت بوده است و امام این آموزش و تعلیم و تادیب را در حوزه ی وظایف خود می دانسته است، 2. حضرت امام (ع) در تمام پیش آمدهای خاص و بحران های سیاسی- اجتماعی، به اصل شورا و مشورت فوق العاده اهمیت می داده و از همین زاویه و دیدگاه، نیروهای متخصص، متعهد و در نهایت موثر را در رفع معضلات قبیله ای برمی گزیده و به سمت و سوی مسائل جاری (غارات) گسیل می كرده است. حضرت امام در این راستا توجه كامل به شناسایی سران قوم داشته است تا جلوی هرگونه خسارات احتمالی و احیانا خسارتهای بیشتر از امت گرفته شود. اینچنین تصمیماتی در مطالعه ی نبردهای موسوم به غارات به چشم می خورد كه نمونه ی آن، ارسال جاریه بن قدامه (یكی از موثران صحنه ی سیاسی، قبیله ای) به بصره، در هنگام حضور نیروهای عبدالله بن حضرمی در آنجاست، و نمونه ی دیگر آن، انتخاب معقل بن قیس ریاحی جهت بسیج نیروهای نظامی اطراف كوفه است، 3. حضرت امام (ع) در چارچوب اجرای اصل بزرگ عدالت اجتماعی و رعایت دقیق آن، دایما می كوشید تا گزارش های عملكرد عاملان اجرایی خود را مطالعه و همچنین گزارش های مردمی در مورد شیوه ی برخورد آنان را استماع و در صورت لزوم تصمیم نهایی را در مورد آنان اتخاذ نماید. در این مسیر، حضرت امام افراد متعهد و عالم به [صفحه 34] قواعد شرعی و حقوقی و نظامی و سیاسی را گسیل می كرد و به آنان توصیه های لازم را می فرمود. نمونه هایی از رهنمودهای ویژه ی آن حضرت را در متن مقاله ارائه داده ام كه كارگزاران موظف به حفظ و رعایت دقیق امنیت مردم از حیث مال، جان و ناموس آنان بودند و به آن اهتمام می ورزیدند و فرماندهان عالی رتبه ی امام موظف بودند به این نكات توجه نمایند. در غیر این صورت بایستی خود را برای پاسخگویی به امام آماده می كردند. تاكید می كنم امام، فرماندهانی را برمی گزیدند كه سابقه ی بسیار خوبی در رعایت زهد و پارسایی داشته و در صداقت و شجاعت امتحان خود را پس داده باشند. به تعبیر دیگر، حضرت امام (ع) به شایسته سالاری توجه خاص داشتند و لذا هنگامی كه چند فرمانده از نواحی گوناگون به یك نقطه اعزام می شدند سپهسالاری كل را به شایسته ترین فرد آنان اختصاص می داد، 4. امام (ع) در همه حال به رعایت تعهد و پیمان و مصالح، ارزش قایل بوده و هرگز تمایلی به شكستن پیمان نامه از خود نشان نداده است. لذا در همین راستا به رعایت حال هم پیمانان امت اسلام نیز اهمیت می داد و از آنان كه در حمایت اسلام به سر می برده اند مراقبت و مواظبت می كرده است. به همین منظور اگر از كارگزاران غیر متعهد معاویه، گزارشی مبنی بر وارد آمدن خلل در امنیت آنان مشاهده و دریافت می كرده است به شدت برمی آشفته و عدم امنیت آنان را مساوی با عدم امنیت امت اسلام تلقی می كرده است و حاضر بود هرگونه تمهیداتی در راستای تثبیت امنیت آنان به عمل آورد، اگر چه به رویارویی نظامی بینجامد. تاثر امام (ع) از برخورد نیروهای سفیان بن عوف غامدی در این زمینه كاملا مشهود و آشكار است، 5. امام (ع) كرامت انسانی و شان و منزلت مترتب بر آن را در حوزه ی حكومتی خود گوشزد می كرده و دایما در تبیین آن كوشیده و قدم برداشته است. امام از جنبه ی ادب و آداب آموزی، ضمن صبر فراوان بر حیله ها و تزویر گروه شامی، اصل مقدس جهاد را بر [صفحه 35] همگان جهت برانگیختن احساس مسئولیت عمومی، در حوزه ی حكومت تبیین و گوشزد می كرده است و از همین زاویه، ضمن طرد دل سپردن به دنیای زودگذر، شوق جهاد و شهادت را (خصوصا برای نسل جدید) برمی انگیخته و با تذكار سابقه ی صحابه پیامبر (ص) و شیوه و مرام زندگی عبادی آنان به نسل جدید، از آنان توقع داشته به عملكرد صحابه ی پیامبر (ص) تاسی جویند. امام در همین راستا از جنبه های مختلف، امت را با موعظه و پند و اندرز و توصیه های خردمندانه جهت بال گشودن به سوی هدایت وارشاد، تعلیم می دادند تا كرامت و شرافت را در مسیر زندگی ره توشه قرار دهند، 6. امام (ع) در صحنه های متعدد سیاسی، نظامی به اصل اطلاعات و هشیاری، اهمیت فراوان دادند و دایما اخبار را از طریق مطلعان و عوامل متعدد دریافت می كرده است. امام دایما در همین رابطه، مسائل را زیر نظر می گرفت تا جایی كه از حضور عوامل ستم در درون خانه هم پیمانی و از ظلمی كه بر او رفته بود اطلاع می یافت و سریعا موضع می گرفت در همین مورد به كارگزاران خود گوشزد می كرد كه دایما با وی در تماس باشند و گزارش خود را به ایشان بنویسند. از نكات جالب در این زمینه آنكه بسیاری از دوستان و خویشان حضرت امام (ع) با آن حضرت مكاتبه داشته و او را از عملكرد كارگزاران معاویه یا اخبار مربوط به اجتماع آنان آگاه می كرده اند كه نمونه ی آن نامه های رد و بدل شده ی بین عقیل[1] و امام علی (ع) است، 7. امام (ع) به طور كلی بر حوادث سیاسی و كارگزاران آن احاطه و علم كامل دارد. هم موقعیت شناس است و هم دشمن شناس و هم از كید آنان غافل نیست و به ابعاد مختلف عملكردهای آنان توجه دارد و لذا در همین راستا هنگامی كه دشمنان با حیله و تزویر، افكار مردم را نشانه می رفتند از سابقه ی آنان یاد می كرد و چنین می فرمود: من به این مردم (عمروعاص، معاویه و شامیان) داناتر از شما هستم. ایشان پیرو [صفحه 36] دین و قرآن نیستند، من با ایشان آمیزش داشته و از كودكی تا بزرگی آنها را می شناسم. اینها بدترین كودكان (در زمان طفولیت) و بدترین مردمان (در بزرگی) بودند.[2] .
آنچه از مجموع بررسی های به عمل آمده در مورد نبردهای موسوم به غارات از فرمانها و اوامر امام و بینش و منش آن حضرت.، دستگیرمان می شود در كوتاه ترین بیان چنین است:
صفحه 33، 34، 35، 36.